عناصر غذایی پرمصرف و کم مصرف در خاک

عناصر غذایی در برگه آزمایشات

در آزمایشات خاک کشاورزی، عناصر غذایی در دو دسته کلی پرمصرف و کم‌مصرف اندازه‌گیری و در نتایج گزارش می‌شوند.

·         عناصر پرمصرف (ماکرو): N ازت، P فسفر، K پتاسیم،

·         عناصر میان مصرف: Ca کلسیم، Mg منیزیم، S گوگرد.

·         عناصر کم مصرف (میکرو): Fe آهن، Cu مس، Zn روی، Mn منگنز، B بور، Mo مولیبدن

در مقاله جداگانه به بررسی نقش عناصر غذایی پرمصرف و کم مصرف در خاک پرداخته شده است که برای مطالعه بیشتر توصیه می­شود.

عناصر غذایی پرمصرف و کم مصرف در خاک:

عناصر پرمصرف یا ماکرو:

پتاسیم (K)

پتاسیم فراوان‌ترین کاتیون در گیاهان است که عملکرد‌های مهمی در گیاه ایفا می‌کند. این عنصر به صورت میلی گرم پتاسیم قابل دسترس در کیلوگرم خاک (ppm) بیان می­شود. پتاسیم برای تثبیت نیتروژن (در گیاهان دارای توانایی تثبیت نیتروژن مانند یونجه) توسط گره‌های ریشه اهمیت دارد. افزون بر این، این عنصر در حرکت آب، مواد مغذی و کربوهیدرات‌ها در بافت گیاه نقش دارد و عنصر مهمی در افزایش مقاومت گیاه به تنش است. از جمله نقش‌های دیگر پتاسیم در گیاهان می‌توان به فتوسنتز، تنظیم اسمزی، فعالیت آنزیم‌ها، حفظ پتانسیل غشای پلاسمایی، سنتز پروتئین، حفظ تعادل آنیون-کاتیون و تنظیم باز و بسته‌شدن روزنه‌ها اشاره کرد. پتاسیم با تنظیم روزنه ها در شرایط تنش دمایی، مانع از خروج آب از گیاه می­شود. از آنجایی که پتاسیم سلامت کلی گیاهان در حال رشد را بهبود می‌دهد و به آنها در مبارزه با بیماری‌ها کمک می‌کند، به عنوان عنصر غذایی “کیفیت” شناخته می‌شود.

اشكال مختلف پتاسيم در خاك

چهار شكل مختلف پتاسيم در خاك به ترتيب سهل‎الوصول بودن براي گياهان شامل: پتاسيم محلول، پتاسيم تبادلي، پتاسيم غير تبادلي (تثبيت شده) و پتاسيم ساختماني مي‎باشد (Sparks,1987).با وجود اینکه پتاسیم کل، در خاک به مراتب بیشتر از نیاز گیاه است ولی تنها قسمت کوچکی از آن برای گیاه قابل دسترس می‎باشد.

90 تا 98 درصد کل پتاسیم خاک به شکل غیر قابل دسترس، 1 تا 10 درصد به شکل پتاسیم به کندی قابل دسترس و 0.1 تا 2 درصد آن به سرعت قابل دسترس می‎باشد. تعادل موجود بین شکل های مختلف پتاسیم در خاک باعث تداوم تامین پتاسیم برای گیاهان می‎شود. پتاسیم محلول و تبادلی خیلی سریع با هم به تعادل می‎رسند در حالیکه تعادل بین پتاسیم ساختمانی و پتاسیم تثبیت شده با پتاسیم تبادلی و محلول به کندی حاصل می‎گردد (Havlin et al.,1985 ).

شکل1: روابط تعادلي بين شكل‎هاي مختلف پتاسيم درخاك

پتاسيم محلول

پتاسيم محلول، فرمی از پتاسیم است که در محلول خاك به فرم يوني موجود بوده و تنها فرم عمده قابل جذب پتاسيم براي گياهان است و كاهش ذخيره پتاسيمي خاك در اثر شستشوي عمقي نيز پس از تبديل ساير شكل‎هاي پتاسيم به اين فرم صورت مي‎گيرد. حركت اين نوع پتاسيم به سوي ريشه گياهان در اثر پخشيدگي يا حركت توده‎اي است. پتاسيم موجود در محلول خاك با پتاسيم تبادلي در حال تعادل بوده و تمايز آن از اين بخش دشوار است (Malavolta, 1985).

پتاسيم غير تبادلي

 پتاسيم غير تبادلي يا تثبيت شده به شكلي از پتاسيم اطلاق مي‎شود كه به‎ آساني قابل تبادل نبوده و در زمان‎هاي كوتاه نيز توسط محلول‎هاي نمكي آزاد نمي‎شود ولي بخشي از آن با اسيد نيتريك مولار جوشان قابل استخراج است. پتاسيم غيرتبادلي كه تاحدودي براي گياه قابل جذب می ­باشد شامل دو بخش (پتاسيم بومي و پتاسيم تثبيت شده در بين لايه‎هاي كاني‎هاي رس) مي‎باشد.

پتاسيم تبادلي

بخش نسبتا كوچكي از پتاسيم كل خاك به صورت تبادلي بوده و مجموع پتاسيم تبادلي و محلول خاك حدودا يك تا دو درصد از كل پتاسيم خاك را شامل می شود. اين بخش از پتاسيم براي گياه قابل استفاده می باشد. پتاسيم تبادلي يا پتاسيم جذب سطحي شده روي كلوييدها قابل جايگزين با ساير كاتيون‎ها، همانند كاتيون‎هاي تبادلي ديگر بوده و به وسيله نيروهاي الكترواستاتيك بارهاي منفي كلوييدهاي آلي و معدني خاك نگهداري مي‎شود و تحت شرايطي به آساني توسط نمك‎هاي خنثي قابل استخراج می‎باشد.

پتاسيم ساختماني

پتاسيم ساختماني جزيي از شبكه كريستالي كاني‎ها مي‎باشد. سه گروه مهم از كاني‎هاي پتاسيم دار شامل فلدسپارها، ميكاها و سيليكات‎هاي رسي شبه ميكايي مي‎باشند. پتاسيم ساختماني فلدسپارها معمولاً با تخريب شبكه سيليكاتي طي فرآيندهاي هوا ديدگي آزاد مي‎شود. پتاسيم بين لايه‎اي ميكاها نيز ممكن است به وسيله تخريب شيميايي كاني‎ها آزاد شود اما حداقل بخشي از پتاسيم ساختماني اين كاني‎ها ميتواند به وسيله انتشار از فضاي بين لايه‎اي بطرف بيرون حركت كرده و بدون آنكه تخريبي در ساختمان كريستال ايجاد شود، پتاسيم آن آزاد گردد (Mutscher, 1995).

فسفر (P)

فسفر یکی از عناصر مهم مغذی برای گیاهان است. این عنصر نقش بسیار حیاتی در رشد و توسعه همه گیاهان دارد. فسفر عاملی اساسی در فرآیندهای بیوشیمیایی و فیزیولوژیکی گیاهان می‌ باشد و در بسیاری از فرایندهای بیولوژیکی، از جمله ساختار DNA و RNA و همچنین تولید ATP که منبع اصلی انرژی برای فعالیت‌های سلولی است، نقش دارد. فسفر در تولید و انتقال انرژی در گیاهان نقش اساسی دارد. آدنوزین تری‌ فسفات (ATP) که حاوی فسفر است، به عنوان یک منبع اصلی انرژی در فرآیندهای سلولی و تنفسی گیاهان عمل می‌کند. یکی از نقش های فسفر تنظیم فعالیت آنزیم‌ ها می باشد. این عنصر مهم در ساختار آنزیم‌ ها و کوفاکتورها حضور دارد. فعالیت آنزیمی گیاهان کاملا وابسته به وجود عناصری از جمله فسفر است. فسفر در شکل‌های مختلفی مانند فسفات‌ها در خاک وجود دارد.

نیتروژن (N)

نیتروژن یکی از مهمترین عناصر غذایی در گیاهان و به عنوان گلوگاه رشد گیاهان شناخته شده است. نقش مهمی در افزایش سرسبزی گیاهان دارد و در زمان رشد رویشی و رشد برگ ها بیشتر مورد استفاده قرار می گیرد. نیتروژن عامل کلیدی در دستیابی به عملکرد مطلوب است به طوری که کمبود آن بیش از سایر عناصر غذایی تولید را محدود می کند. استفاده از کودهای نیتروژنه و آلی مهمترین روش تأمین نیتروژن مورد نیاز کشاورزی می باشد. در طبعیت فرم های مختلف نیتروزن وجود دارد اما فرم قابل جذب ازت برای گیاهان نیترات یا آمونیوم است. نیتروژن کل که در نتایج خاک مشاهده می شود تمام اشکال نیتروژن خاک را بیان می کند. در نهایت در گیاه با ترکیبات حاصل از سوخت و ساز کربوهیدارت ها ترکیب شده تا آمینه اسیدها و پروتئین ها را به وجود آورد. این عنصر جزء ضروری پروتئین ها به حساب می آید و اکثر فرایندهای رشد و نمو گیاهان دخالت دارد.

نیتروژن عنصری پویاست و علایم ظهور کمبود آن، ابتدا به صورت زرد شدن برگ های پیر خودنمایی می نماید. از علایم دیگر کمبود نیتروژن در گیاهان می توان به توقف رشد در گیاهان، ضعف و کوچکی گیاه، زرد و بی رنگ شدن برگ و کشیده شدن آن از نوک به سمت عقب و قهوه ای شدن برگ های پیر اشاره کرد.

عناصر میان مصرف:

کلسیم (Ca)

کلسیم نه تنها در پایداری و استحکام ساختار دیواره سلولی نقش دارد بلکه با فعال کردن برخی از آنزیم ها  باعث فعالیت سلول ها و رشد گیاه،  افزایش کیفیت، سفتی و تردی میوه می شود.  خاک های اسیدی، شنی یا درشت اغلب کمبود کلسیم دارند. از طرفی، افزایش PH خاک می تواند جذب و دسترسی به کلسیم را بیشتر کند.  برخی عناصر با هم در رقابت هستند. حضور برخی عناصر مانند سدیم، پتاسیم و … و استفاده بیش از حد از آنها در خاک مانع از دسترسی و جذب کلسیم می شود.

علائم کمبود کلسیم در برگ:

کمبود کلسیم بیشتر در برگهای جوان دیده می شود. این علائم شامل پیچ خوردگی، لکه دار شدن، سوختگی نوک برگ و بدشکل و لوله شدن برگ می باشد. برگهای مسن تر هم به تدریج تغییر رنگ داده و سبز تیره می شود.

منیزیم (Mg)

منیزیم به عنوان یک حامل فسفر در گیاهان عمل می کند و برای متابولیسم فسفات که یکی از مسیرهای مهم زیستی گیاه است حائز اهمیت می‌باشد. علاوه بر این، گیاه برای تقسیم سلولی و تشکیل پروتئین، فعال سازی چندین سیستم آنزیمی نیز به منیزیم نیاز دارد. همچنین این عنصر جزء ضروری برای تنفس سلولی گیاه است این عنصر، هسته مرکزی مولکول کلروفیل در بافت گیاهی است. این عنصر ارزشمند در فعال سازی سیستم آنزیمی به شدت موثر است. آنزیم ها مواد پیچیده ای هستند که در ساخت، تغییر یا تجزیه ترکیباتی که بخشی از متابولیسم هستند، کاربرد دارند.

کمبود منیزیم در خاک های زیر بسیار شایع است:

 در خاک های خشک ، دمای پایین خاک و خاکهایی که مقدار زیادی کلسیم و پتاسیم دارند

خاکهای شنی با میزان سطوح تبادلی پایین ) CEC کم(

خاکهای اسیدی که منگنز و آلومینیوم بالای دارند و مانع جذب منیزیم در سطح خاک می شوند

 خاک هایی دارای پتاسیم و آمونیوم که با جذب این ماده  در خاک رقابت می­کنند

علائم کمبود منیزیم در گیاه:

منیزیم درون گیاه متحرک است. بنابراین علائم کمبود ابتدا در برگ های پیر مشاهده می شود. در این برگ ­ها رنگ سبز از بین می‌رود و در بعضی از نقاط لکه‌های به رنگ زرد در گیاه مشاهده می شود. کمبود شدید باعث ایجاد رنگ های بنفش مایل به قرمز در برگ ها می‎شود.

گوگرد (S)

گوگرد در ساختار اسیدهای آمینه و  پروتئین و فعالیت آنزیم ها، تشکیل کلروفیل، سنتز روغن به ویژه در دانه های روغنی، متابولیسم ازت و افزایش عملکرد کیفی و کمی محصول دخالت دارد. همانطور که پیش از این بیان شد،  اکثر خاک های کشور ، قلیایی و آهکی می باشد ، و از طرفی کمبود مواد آلی و میزان آهک زیاد در اکثر آب های آبیاری باعث محدود شدن حلالیت عناصر غذایی پرمصرف و ریز مغذی ها می شود و عملا جذب این عناصردرمحیط رشد رویشی گیاه به کندی صورت می گیرد. بنابراین مصرف گوگرد در اراضی کشاورزی دارای حائز اهمیت به شرح ذیل می باشد:

1-اسیدی کردن خاک های کشاورزی: در نتیجه افزایش حلالیت و جذب بهتر عناصر غذایی خصوصا فسفر و عناصر ریز مغذی

2-بهبود کیفیت آب آبیاری

3- اصلاح pH خاک های شور، قلیایی و آهکی

4- رفع کمبود گوگرد مورد نیاز گیاه و افزایش کیفیت و کمیت محصولات 

5- جلوگیری از گسترش قارچ های خاکزی به لحاظ خاصیت قارچ کشی گوگرد 

6-ضدعفونی کردن تدریجی خاک و کمک به سلامت محیط زیست و کاهش مصرف سموم کشاورزی

7 -کاهش تجمع نیترات در محصولات کشاورزی

عناصر کم مصرف یا ریزمغذی:

عناصر کم مصرف عناصری هستند که گیاهان در مقادیر کمتری نسبت به عناصر پرمصرف به آن ها نیاز دارند. در ضمن اینکه اهمیت و نقش این عناصر در رشد گیاهان کمتر از عناصر پرمصرف نیست و در فرآیندهای مختلف بیوشیمایی و فیزیولوژیکی نقش به سزایی دارند.

ریزمغذی هایی که در آزمایشات خاک ارزیابی و گزارش می شوند به صورت زیر است:

اهمیت عنصر آهن در گیاهان

آهن از جمله عناصر ضروری برای رشد و نمو گیاهان می باشد. بازده و ساختار دستگاه فتوسنتزی به شدت وابسته به آهن است و اگر آهن به مقدار کافی و قابل جذب، در دسترس گیاه نباشد تولید کلروفیل در برگ کاهش می یابد. آهن در سیستم آنزیمی (کاتالازها، پراکسیدازها و …) و در متابولیسم گیاه نقش بسیار مهمی دارد. آهن یکی از اجزای پروتئین فردوکسین بوده که برای احیای نیترات, سولفات و آسیمیلاسیون نیتروژن و تولید انرژی (NADP) لازم بوده و در سنتز پروتئین ها و رشد نوک ریشه نقش مهمی دارد. نقش آهن در فرایند فتوسنتز و تنفس به واسطه نقش آن در واکنش های اکسیداسیون و احیا در کلروپلاست و میتوکندری است که آهن در آنها به عنوان گروه‌های دهنده-گیرنده الکترون شرکت می کند.

آهن در خاک به روش توده ای و انتشار حرکت کرده  و با رسیدن به ریزوسفر به فرم آهن دو ظرفیتی احیا شده و یا از کلات آزاد شده و حتی به فرم کلاته نیز جذب گیاه می شود. حساسیت گونه های مختلف گیاهان نسبت به کمبود آهن متفاوت است. در درختان میوه به ویژه مرکبات و درختان سیب به علت ناتوانی گیاه در جذب آهن مفید از خاک، حساسیت به کمبود آهن بیشتر است در حالی که برخی گونه های گیاهی مانند یونجه به کمبود آهن مقاومت بالایی دارند.

علائم کمبود آهن در گیاهان

آهن یک عنصر غیر متحرک بوده و به به برگهای در حال توسعه انتقال نمی یابد. از این رو،  علائم کمبود آهن در فاصله بین رگبرگ ها رخ داده و سپس با شدت بیشتر تمام سطح برگ را فرا می گیرد. به دلیل عدم تحرک آهن در گیاه، این علائم ابتدا در برگهای جوان و در قسمت بالای ساقه مشاهده می شود. زردی برگ ناشی از آهک، شکل خاصی از کمبود آهن در گیاه است. کلروز و نکروز برگ موجب کاهش مقدار کلروفیل، محدود شدن میزان فتوسنتز، به تعویق افتادن رشد و در نتیجه باعث مرگ گیاه می شود. کمبود آهن یک مشکل بالقوه در خاک های قلیایی است. برآورد می شود که تقریبا 2/5 میلیون هکتار از اراضی جهان آهکی است و بنابراین مستعد کمبود آهن هستند. استان های خراسان، فارس، خوزستان، اصفهان، تهران و آذربایجان بیش از سایر مناطق این مشکل را دارند.

در خاکهای اسیدی حلالیت آهن بالا بوده و به راحتی جذب گیاه می شود اما با توجه به اینکه اکثر خاک های کشور pH  قلیایی دارند کمبود آهن در بیشتر محصولات کشاورزی دیده می شود. در شرایط آبیاری سنگین و فشردگی خاک که تهویه کاهش می یابد، در حضور آهک، بی کربنات تولید می شود و چون بی کربنات دارای خاصیت بافری است از اسیدی شدن محیط ریشه جلوگیری کرده و جذب آهن توسط گیاه مختل می شود.

کودهای کلاته آهن با قابلیت زیادی که در ایجاد آهن محلول و قابل جذب برای گیاه دارند جهت رفع کمبود آهن در کشاورزی مدرن کاربرد زیادی پیدا کرده و جانشین مناسبی برای سولفات آهن شده است.

در ایران سه نوع کلات آهن به بازار عرضه می شود:

• Fe-EDTA( مخصوص خاک های اسیدی است و برای خاکهای آهکی قلیایی و آهکی مناسب نمی باشد)
• Fe-HEEDTA(قابل مصرف در خاک های خنثی و یا کمی قلیایی)
•  Fe-EDDHA(موثرترین کلات برای خاکهای آهکی و قلیایی)

بهترین و مؤثرترین روش مصرف کودهای محتوی عناصر ریز مغذی مانند آهن، از طریق خاک و محلول پاشی برگی است. استفاده از کلات آهن در هر زمان برای گیاهان در حال رشد مفید است ولی مناسب ترین زمان مصرف در اوایل دوره رشد گیاه (شروع فصل بهار برای درختان میوه) می باشد. همچنین، مصرف آن کمی قبل از باردهی، در حجیم شدن محصول و افزایش وزن آن مؤثر است.

اهمیت عنصر مس در گیاهان

مس  یک عنصر ریز مغذی است که در مقادیر بسیار کم مورد احتیاج گیاه است. مس بیشتر در فعالیت‌های آنزیمی گیاه و تشکیل کلروفیل، فتوسنتز، تنفس و متابولسیم کربوهیدرات ها و پروتئین ها و همچنین در تولید کلروپلاست و واکنش‌های انتقال الکترون سهیم و فعال کننده چندین آنزیم دخیل است. مس در رنگ پذیری میوه ها و گل ها نقش دارد. وجود این عنصر در سیستم‌های آنزیمی اکسیداز-کاتالاز ضروری است. مس برخی از آنزیم‌های مؤثر در سنتز لیگنین در گیاهان را فعال می‌کند .

علایم کمبود مس

عنصر مس در گیاه متحرک نیست و در خاک به صورت رسوب باقی می ماند. لذا با توجه به اینکه اغلب خاک های ایران آهکی و قلیایی هستند ، بازده جذب مس موجود در خاک های ایران بسیار کم است. بنابراین برای افزایش جذب مس توسط گیاهان باید PH خاک های قلیایی و آهکی را به شیوه های متفاوت اصلاح نمود. یکی از روش های موثر اصلاح خاک های آهکی  و قلیایی استفاده از سولفات آمونیوم می باشد. با استفاده از کود سولفات آمونیوم می توان علاوه بر تامین ازت و گوگرد مورد نیاز گیاهان و درختان ، خاک های قلیایی را اصلاح نمود و PH آن را کاهش داد. یون های مس تنها به شکل کمپلکس با سایر ترکیبات قابل جذب می باشند. بطور کلی در خاک های آهکی و قلیایی که دارای PH قلیایی هستند ، مس برای گیاهان غیر قابل جذب است. این عنصر به دلیل غیرمتحرک بودن کمبود آن ابتدا در برگ‌های جوان تر گیاه مشاهده می‌شود. گیاهان یونجه، کاهو، یولاف، پیاز، مرکبات، درختان میوه و گندم نسبت به کمبود مس بیشترین حساسیت را نشان می دهند.

اهمیت عنصر روی در گیاهان

روی به عنوان یک ریز مغذی در گیاه عمل می کند و نقش حیاتی در رشد و نمو گیاهان دارد. از جمله نقش های عنصر روی در گیاهان می توان به  فعالیت‌های آنزیمی، تلقیح و باروری، گرده افشانی، شکل‌گیری میوه، افزایش سطح برگ، تولید هورمون‌های رشد، بهبود پوست درخت و گیاه و افزایش پنجه زنی گیاهان، تولید هورمون اکسین و بهبود رشد گیاه، افزایش توان جذب و انتقال آب توسط گیاهان، افزایش تحمل گیاه در استرس‌­های محیطی، نقش در سنتز تريپتوفان كه يك پيش ماده سنتز اكسين است اشاره کرد.

علایم کمبود روی

در صورتی که علائم زیر را در گیاه مشاهده شود، ممکن است به دلیل کمبود روی باشد:

کوتولگی گیاه، کوچک ماندن برگ‌ها، کوتاه شدن میان گره‌ها، کاهش سبزینگی بین رگ‌برگ‌ها، ریزش برگ، ریزش میوه، تاخیر در باز شدن به موقع برگ و گل، کاهش رشد گیاه، بدشکلی میوه، خشکیدگی بعضی از بافتهای گیاهی، تأخیر در رسیدگی و بلوغ و رشد نامناسب میوه ها.

اهمیت عنصر منگنز در گیاهان

منگنز در فعالیت‌های آنزیمی و فرایندهای اکسیداسیون-احیا نقش دارد. این عنصر به خصوص در فتوسنتز، متابولیسم نیتروژن و تشکیل برخی از ترکیبات ثانویه گیاهان دخیل است. منگنز به تنظیم واکنش‌های آنزیمی و تولید انرژی کمک می‌کند و کمبود آن می‌تواند منجر به اختلال در فتوسنتز و سایر فرایندهای متابولیک شود. این عنصر به تولید کلروفیل کمک می‌کند که برای فتوسنتز ضروری بوده و به گیاهان رنگ سبز می‌دهد. منگنز همچنین در از بین بردن گونه‌های فعال اکسیژن نقش دارد و از گیاهان در برابر آسیب اکسیداتیو محافظت می‌نماید. علاوه بر این، در سنتز اسیدهای چرب و پروتئین نیز موثر است که برای رشد و نمو گیاهان ضروری به شمار می‌رود.

علایم کمبود منگنز

همانند نقش آهن در گیاه، منگنز نیز برای سلامتی گیاهان ضروری محسوب می‌شود. کمبود منگنز علائمی دارد که ممکن است به علائم کمبود آهن شباهت داشته باشد اما تفاوت‌های کلیدی نیز وجود دارند. شناخت این علائم برای مداخله و درمان به موقع با استفاده از کود منگنز بسیار مهم است. این علائم عبارت‌اند از:کلروز بین رگبرگی، نکروزه شدن برگ‌ها، رشد کم و ضعیف گیاه، کاهش گلدهی و تشکیل میوه، شکننده شدن برگ‌‌ها و ساقه‌ها ، حساسیت به تنش: منگنز نقش حیاتی در مکانیسم‌های دفاعی آنتی‌اکسیدانی دارد و از گیاهان در برابر آسیب‌های اکسیداتیو و آسیب‌های ناشی از استرس محافظت می‌کند، تغییر جذب مواد مغذی

اهمیت عنصر بور در گیاهان

بور جزء عناصر میکرو است که در رشد و سلامتی تمامی گیاهان موثر است. بور در توسعه  سلولی، تقسیم سلولی، متابولیسم اسید نوکلئیک ، متابولیسم کربوهیدرات و پروتئین ، در تکامل  بافتی با تأثیر در متابولیسم  اکسین و فنل ، توسعه آوندی و در انتقال مواد فتوسنتزی به محل مصرف و نفوذ پذیری غشای سلولی نقش اساسی دارد. بور در تقسیم و تمایز سریع سلولی در نقاط مریستمی نوک شاخه و ریشه و نیز در جوانه های برگ و گل شرکت دارد. بر در گیاهان غیر متحرک بوده و از این رو کمبود آن در بافت های جوان دیده می شود.

کمبود بور

کمبود بور در خاک‌های اسیدی ماسه‌ای با مواد آلی کم، به علت پتانسیل اشباع بور، بسیار محتمل است. خاک با ظرفیت جذب و نگهداری بالا (به‌عنوان مثال خاک با pH بالا و غنی از مواد معدنی خاکی و آهن و اکسید آلومینیوم) نیز معمولاً با کمبود بور مواجه می‌شود.
در اغلب محصولات، بور به دلیل تحرک ضعیف، نمی‌تواند به اندازه کافی به نوک ساقه، جوانه‌ها، گل‌ها، دانه‌ها و غیره حمل شود. بنابراین، نگه‌داشتن محلول بور در محلول خاک در طول تمامی مراحل رشد گیاه، به خصوص در طی رشد میوه و دانه برای تغذیه مطلوب گیاه بسیار ضروری است.