نمونه برداری خاک زراعی

روش های صحیح و دقیق نمونه برداری از خاک در زراعت:

مرحله اول

قبل از اقدام برای نمونه برداری ابتدا لازم است طبق ویژگی های ذیل زمین یا مزرعه مورد نظر را به قطعاتی تقسیم بندي نموده  که هر قطعه خاك مشخص و یکنواختی لازم را داشته باشد.

ابزار مورد نیاز برای نمونه ­برداری از خاک:

بیل یا بیلچه

کلنگ یا کاردک

کیسه پلاستیکی تمیز  (عاری از هر کود و یا خاک و …)

برچسب نمونه برداری (خودکار و کاغذ)

• اگر رنگ خاک تغییرات محسوس دارد بایستی یکی از ملاک های قطعه بندی را رنگ خاک در نظر گرفت.
• وضعیت توپوگرافی، شیب، و پستی و بلندی زمین
• نوع پوشش گیاهی سطحی خاک
• نحوه کاشت و مدیریت زراعی
• وجود سنگریزه و نوع خاک­های با بافت سبک و سنگین

بنابراین، طبیعی است که زمین­های  زراعی غنی و فقیر از  نظر خصوصیات مختلف به قطعات جداگانه تقسیم شوند به طوری که لازم است از هر قطعه  یک نمونه خاك جداگانه به آزمایشگاه ارسال شود. ولی چنانچه خاک­های مزرعه از هر لحاظ یکنواخت باشد، لازم است با در نظر گرفتن تناوب زراعی و  سابقه کشت و کار، مزرعه را به قطعات مناسب بین 5 تا 10 هکتاری تقسیم بندی و از هر قطعه نمونه برداری جداگانه انجام داد.

مرحله دوم

 باید اول هدف از نمونه برداری مشخص شود. اهداف نمونه برداری شامل برخی موارد پیشنهادی ذیل می تواند باشد.

(1) اگر قصد بررسی خاک از نظر خصوصیات عمومی از جمله خصوصیات فیزیکی، شیمیایی و حاصلخیزی و با هدف تعیین میزان کود دهی دارید، نمونه برداری از خاك سطحی و معمولاً از عمق 3 تا 30 سانتی متری خاک سطحی انجام شود.

(2) اگر نوع محصولات زراعی با ریشه­های عمیق چون یونجه و چغندرقند مد نظر است بایستی خاک را تا عمق 40 سانتی­متری نمونه­برداری کنید.

(3) اگر مشکل و محدودیت خاصی در مزرعه از نظر خاکی و زراعی دارید و به دنبال تعیین محدودیت­ها و مشکلات و همچنین مطالعه اساسی و ارزیابی همه جانبه و دقیق تر هستید لازم است اولا کار نمونه برداری و قطعه بندی با نظر کارشناس متخصص باشد و علاوه بر خاک سطحی خاک تا عمق 60 سانتی متری باید با حفر پروفیل و لایه های خاک انجام گردد و عمل تشریح پروفیل در محل توسط کارشناس انجام شود.

(4) اگر هدف تعیین نوع کشت و برنامه الگویی کشت می باشد لازم است نمونه برداری انجام و اراضی مورد مطالعه توسط کارشناس ارزیابی و تناسب اراضی مورد بررسی قرار گرفته تا استعدادیابی و مکان­سنجی اراضی یک منطقه (مزرعه) با توجه به خصوصیات خاک، آب،  اقلیم و بررسی های اقتصادی و اجتماعی تعیین شده و  مناسب ترین نوع محصول برای کشت مشخص شود.

مرحله سوم

روش نمونه برداری

بعد از این که اراضی با خصوصیات مختلف قطعه بندی شد، هر قطعه بایستی جداکانه نمونه برداری شود. مناسب ترین و دقیق ترین روش نمونه برداری روش زیگزاکی است. در قطعه زمین مورد نمونه برداري، یک مسیر مارپیچی در نظرگرفته و سپس به حالت زیگزاك (بسته به مساحت برای مساحت های کوچک بصورت Z یا N و برای قطعات بزرگ تر تا حدود 10 هکتار بصورت W) حرکت کرده و حداقل بین 8 تا 12 نقطه از زمین نمونه­برداری انجام شود. سپس تمام این نمونه­ها با هم مخلوط و یک نمونه حدود یک تا یک و نیم کیلوگرمی را در یک پاکت مناسب منتقل و  با ذکر مشخصات زارع و محل مزرعه، شماره قطعه، سابقه کشت و کار و کودهای مصرفی در کشت قبلی را به آزمایشگاه ارسال نمائید.

نکته مهم: محل نمونه بایستی تا 3 سانتی متر کنار زده شود و فاقد هرنوع پوشش­های گیاهی، فضولات دامی باشد. از گوشه و کنار مزرعه، محل تجمع آب و یا آبشویی شده، مکان­های تجمع فضولات دامی، کودهای شیمیایی و سموم نمونه­برداری انجام نشود. اگر در محل زمین بقایای گیاهان وجود دارد نباید گیاه و بقایای آن را  از ریشه کند بلکه کافی است فقط ساقه از محل طوقه در سطح خاك قطع شود.

چند نکته کلیدی و مهم

*مناسب ترین زمان نمونه برداری برای  زمین­های زراعی با توجه به نوع کشت بهاره و یا پائیزه یک ماه تا 45 روز قبل از کاشت است.

* در موقع نمونه­برداری باید رطوبت خاک در حد مناسب باشد یا به اصطلاح حالت گاورو باشد که معمولا 2 تا 4 روز بعد از آبیاری این اتفاق می­افتد.

*نمونه هر آنچه که وضعیت خاک است را برداشت کنید اگر خاک حاوی شن و سنگریزه است این ذرات را جدا نکنید مگر آن­که با مشورت آزمایشگاه قبل از ارسال نمونه، خاک بایستی با الک­های مخصوص الک شود.

*اگر خاک برداشت شده رطوبت دارد، آن را در محلی سایه (به دور از نور مستقیم خورشید) بر روی گونی یا پلاستک که آلوده به کود و یا سموم نباشد (از روزنامه نیز به این منظور به هیچ وجه استفاده نکنید) خشک نموده و به داخل پاکت منتقل و به آزمایشگاه ارسال گردد.